Người Công Giáo có nên tập yoga không?

Từng là “tín đồ yoga” nhưng sau khi trở thành người Công giáo, tôi muốn đưa ra một vài lời cảnh báo.

Xã hội thế tục rất ưa chuộng yoga, và không ít người Công giáo cũng thích nó. Theo Statista.com, doanh thu của ngành công nghiệp yoga lên đến hàng tỷ đô-la, và số người tham gia được ước tính lên đến hàng chục triệu người.

Bản thân tôi đã từng dấn sâu vào yoga, bị thu hút bởi ý tưởng tự hoàn thiện bản thân mà không cần phải bị những quy luật đạo đức ràng buộc. Sau nhiều năm nghiên cứu yoga và các hệ thống liên quan—chánh niệm, Phật giáo, pháp thuật shaman—tôi đã hoàn thành khóa đào tạo giáo viên, ở ba tháng trong một tu viện Thiền Zen, và học với một trong những guru tinh thần hàng đầu tại Hoa Kỳ. Trong suốt quá trình học hỏi, và khi hành trình tìm kiếm thiêng liêng của tôi dần dẫn tôi đến với Giáo hội Công giáo, tôi nhận ra rằng có yoga nhiều điều sâu xa hơn rất nhiều so với những gì văn hoá đại chúng phương Tây miêu tả .

BẢN CHẤT CỦA YOGA LÀ GÌ?

Khi phân tích xem liệu người Công Giáo có nên thực hành yoga hay không, điểm khởi đầu là xác định yoga là gì. Nó không chỉ là một tư thế cơ thể hay một chuỗi các tư thế. Thực ra, nó còn hơn thế: từ yoga trong tiếng Phạn có nghĩa là “gắn ách vào”, “kết hợp lại”. Việc “gắn ách” này hàm ý một sự kết hợp mang tính tâm linh, bắt nguồn từ một dạng phục tùng. Giờ đây, Đức Kitô mời gọi chúng ta mang lấy ách của Người (Mt 11:30), nhưng yoga đặt lên người tập loại ách nào? Nói cách khác: yoga buộc người thực hành phải phục tùng điều gì?

Chúng ta có thể bắt đầu bằng việc xem xét các tư thế. Lấy vài ví dụ:

• Ba tư thế Warrior (Chiến Binh) gợi lên thần Virabhadra, vị thần được thần Shiva tạo ra để giết cha vợ của Shiva. Ba tư thế này mô phỏng trình tự của vụ sát hại đó.
• Matseyadrasana và Gorakshasana được đặt theo tên các đạo sư Ấn Độ giáo, những người sáng lập nên phong cách dẫn đến yoga hiện đại. Theo truyền thuyết nền tảng, họ đã dùng quyền năng huyền thuật của mình để thực hiện trộm cắp, ngoại tình, lừa đảo, cưỡng dâm bằng lừa dối, xúc phạm thi thể, giết con trai của Matsyendra và giả trang thành người khác giới.*
• Theo người sáng lập Rasa Yoga, Sianna Sherman, tư thế Goddess “gợi lên” nữ thần hắc ám Kali, nổi tiếng vì làm quần áo từ các bộ phận cơ thể của kẻ thù bị giết. Cho đến ngày nay, tại Ấn Độ, những người sùng bái yoga vẫn dâng tế trẻ em cho bà ta.

VẬY MỤC ĐÍCH CỦA YOGA LÀ GÌ?

Nó vượt xa việc thực hiện những tư thế tôn vinh các thần và đạo sư Ấn Độ giáo có vấn đề. Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết: “Yoga về căn bản là một kỷ luật thiêng liêng dựa trên một khoa học vô cùng tinh vi, tập trung vào việc đem lại sự hòa hợp giữa tâm trí và thân xác… Việc thực hành yoga dẫn đến sự hợp nhất giữa ý thức cá nhân với Ý thức Vũ trụ.” Như vậy, yoga về bản chất là một kỷ luật thiêng liêng. Việc làm thiêng liêng đó được đặt nền tảng trên niềm tin rằng ý thức, hay đơn giản là sự nhận biết, là phương tiện dẫn đến điều thiêng liêng. Mục tiêu cuối cùng là xóa bỏ bản ngã cá nhân để nhận ra “Chân Ngã” của mình, hòa hợp ý thức của mình vào trong "Đại Ngã", hay có thể nói là hòa mình vào trong thực tại tối cao của vũ trụ, và tan biến mất trong đó.

Nhiều nguồn khác cũng nói những điều tương tự. Judith Lasater, có lẽ là giáo viên yoga nổi tiếng nhất tại Hoa Kỳ, mô tả “bản chất đích thực của việc thực hành” là giác ngộ, để “trải nghiệm thực tại không phải như những phần tách biệt của chúng ta, nhưng như một hữu thể duy nhất.” Anusha Wijeyakumar, một giáo viên yoga và tác giả có tiếng khác, nói rằng “mục tiêu tối hậu của yoga… là samadhi — sự hợp nhất sau cùng với thần và ý thức thiêng liêng… Yoga hám chứa rất nhiều chứ không chỉ là asana (các tư thế thể lý).”

Một mantra, tức bài kinh cầu của Ấn Độ giáo đi kèm các tư thế thể lý, là: “Tôi là những gì tôi nói tôi là.” Xét việc Thiên Chúa tự xưng trong sách Xuất hành 3,14, điều này trông rất giống một nỗ lực biến con người thành Thiên Chúa. Đây là một tuyên bố triết học cấp tiến dẫn đến một lối linh đạo đặc thù.

Ngược lại, Thánh Gioan Thánh Giá mô tả rằng linh hồn yêu mến Thiên Chúa sẽ phản chiếu ánh sáng của Người đến mức giống như chính Thiên Chúa, nhưng vẫn tách biệt về bản thể. Đức Hồng Y Ratzinger, khi khảo sát các hình thức chiêm niệm Kitô giáo, đã viết năm 1989 rằng “mọi khát vọng mà lời cầu nguyện của các tôn giáo khác biểu lộ đều được toại nguyện vượt xa mọi mức độ, nơi thực tại Kitô giáo, mà không làm cho bản thân người cầu nguyện hay bản tính của thụ tạo bị hòa tan hay biến mất vào biển cả của [Đấng] Tuyệt Đối.” Hiệp nhất với Thiên Chúa là khao khát cao quý, nhưng con đường Đông phương và con đường Kitô giáo khác nhau một cách căn bản.

Lập luận ủng hộ yoga phổ biến nhất là loại bỏ phần “thiêng liêng” sâu xa và chỉ tập trung vào hành động thể lý của việc co giãn. Những người Công Giáo ủng hộ yoga cho rằng chỉ cần thực hiện các “tư thế”—vốn tôn vinh các thần Ấn Độ giáo có vấn đề về luân lý và luôn là một thực hành thiêng liêng của Ấn giáo—thì vẫn tốt nếu ta chỉ có ý định tập thể dục. Nhưng lập luận này có đứng vững không?

Để tìm hiểu, ta hãy hỏi: có đúng là một hành vi—ví dụ, thực hiện một tư thế yoga—không có ý nghĩa nào vượt ngoài ý định của người thực hiện không? Thánh Tôma Aquinô lập luận rằng thật ra các hành vi có một ý nghĩa khách quan: “Điều tốt hay xấu mà hành vi bên ngoài tự nó mang… không bắt nguồn từ ý chí, mà từ lý trí” (ST I-II, q. 20, a. 1). Hành vi có bản chất riêng của nó: phẩm chất của hành vi bên ngoài được rút ra từ lý trí hơn là từ ý định của người thực hiện. Tương tự, Sách Giáo Lý dạy rằng để một hành vi là tốt, nó phải có đối tượng luân lý tốt, vốn là điều gắn liền với bản chất hành vi và độc lập với ý định. “Một ý định tốt… không làm cho một hành vi vốn sai lệch trong bản chất trở nên tốt hay chính đáng” (1753).

Vậy “hành vi” kéo giãn theo yoga có “sai lệch trong bản chất” không? “Đối tượng luân lý” của các tư thế này là gì? Bản thân các yogi chỉ ra điều đó, dù họ không nói quá thẳng thắn. Các tư thế nhằm đánh thức kundalini, năng lượng của linh hồn, gắn liền với các thần Ấn Độ giáo. Năng lượng đó khởi đầu ở đáy cột sống, được mô tả như “nữ thần rắn đang ngủ.” Yoga làm cho con rắn đi lên cột sống để chiếm hữu linh hồn, giúp người tập nhận ra “Chân Ngã,” tự đặt mình dưới ách các thần linh đó. Bikram Choudhury, người sáng lập một trong các loại hình yoga phổ biến nhất, nói rằng những gì xảy ra với chuỗi tư thế của ông là: “Bạn đánh thức kundalini. Bạn trở thành Chúa Giêsu Kitô. Hoặc Phật. Công thức yoga của tôi hiệu quả cho mọi người.”

Một trong những đạo sư chính đưa yoga sang phương Tây, B.K.S. Iyengar, viết rằng một tư thế yoga đích thực “là tư thế mà trong đó tư tưởng về [thần tối cao của Ấn Độ giáo] tuôn chảy một cách tự nhiên và liên tục vào tâm trí của người tập.” Judith Lasater nói rằng “bản chất nội tại của yoga là ta không thể tách các asana khỏi những khía cạnh khác của việc thực hành.” Alexandria Crow, một “chuyên gia” yoga nổi tiếng, nói: “Các tư thế thật ra chỉ là phương tiện để truyền dạy triết lý [của yoga].” Theo một cây bút của tạp chí Yoga Journal—nguồn yoga có lưu lượng truy cập lớn nhất ở Hoa Kỳ—lý do của điều này là một đổi mới của cha đẻ yoga hiện đại, Krishnamacharya, người “đã biến các tư thế thành một phần không thể tách rời của thiền định thay vì chỉ là một bước dẫn đến thiền.”

Điều đáng chú ý là ý định chủ quan có xu hướng tự điều chỉnh để phù hợp với đối tượng luân lý thông qua việc thực hành lặp đi lặp lại. Hai khảo sát khoa học cho thấy, mặc dù hầu hết mọi người bắt đầu tập yoga vì lợi ích sức khỏe, nhiều người ở lại với nó để đạt được sự thực chứng mang tính thiêng liêng này. Cha Joseph-Marie Verlinde, người từng đi sâu vào yoga trước khi trở lại đạo, đã nói với vị đạo sư của mình rằng người phương Tây chủ yếu tập yoga để thư giãn. Đạo sư “cười dữ dội” rồi nói: “Điều đó không ngăn được yoga tạo ra tác động của nó.”

Tóm lại, thật khó mà phủ nhận rằng hệ thống làm phát sinh yoga, bao gồm các tư thế, tôn vinh các thần Ấn Độ giáo và nhằm trói buộc người tập một cách thiêng liêng với các thần đó. Trong khi đó, Kinh Thánh nói rằng “mọi thần của chư dân chỉ là ngẫu tượng” (Tv 96,5—bản dịch cũ dùng từ “quỷ dữ” thay vì “ngẫu tượng”), và Giáo Hội có lập trường mạnh mẽ chống lại sự thờ ngẫu tượng (Xh 20,1-4; GLHTCG 2110). Khó có thể tưởng tượng người Công Giáo nào lại chạy đến phòng gym để thực hiện “tư thế cúi chào Ba’al,” vậy mà những “ngẫu tượng” hay “quỷ dữ” trong thực hành thiêng liêng của Ấn Giáo lại được bỏ qua dễ dàng.

Nhưng liệu chúng ta có thật sự mở cửa cho ma quỷ chỉ bằng cách đặt thân thể mình vào một số tư thế nào đó, như trong bài báo châm biếm của Babylon Bee nơi một thợ sửa ống nước vô tình bị quỷ ám? Norman Sjoman, một học giả từng thực hành và nghiên cứu dưới sự hướng dẫn của Krishnamacharya, cha đẻ yoga hiện đại, đã kết luận rằng “điều làm cho một điều gì đó trở thành yoga không phải là làm gì, mà là làm như thế nào.” Và nhiều tư thế trong yoga bắt nguồn từ thể dục dụng cụ phương Tây và giống với các tư thế trong các bài tập thể hình thông thường. Tương tự như vậy, ăn một miếng bánh tròn bên ngoài bối cảnh Kitô giáo thì không có ý nghĩa thiêng liêng nào, nhưng rước Mình Thánh trong thánh lễ Công Giáo lại khơi dậy những hiệu quả thiêng liêng (hoặc án phạt thiêng liêng) vượt quá ý định chủ quan của người lãnh nhận. Vì vậy, việc thực hiện các tư thế này trong bối cảnh yoga, như một phần của việc thực hành yoga, bất kể ý định chủ quan, khiến chúng trở thành phương tiện để thúc đẩy linh đạo của yoga. Chúng trở thành một “bí tích,” theo nghĩa rộng—một dấu chỉ hữu hình của một hoạt động thiêng liêng sâu hơn.

Vì vậy, đúng theo nghĩa đen mà nói, các tư thế được thực hiện tách rời (không kèm theo các yếu tố tôn giáo hay thiền định) hầu như chắc chắn là ổn. Nhưng kinh nghiệm cá nhân của tôi trong thế giới yoga không khuyến khích tôi tham gia vào nó, cũng như gánh nặng thiêng liêng to lớn gắn liền với nó. Hầu như không thể tránh khỏi việc tham gia vào các yếu tố thiêng liêng của yoga, vốn gây vấn đề nếu chúng ta muốn tránh tôn vinh những vị thần sát nhân và mở lòng mình với các niềm tin thiêng liêng của yoga.

Có rất nhiều cách để rèn luyện thể chất mà không mang gánh nặng đó—đáng chú ý là Pietra Fitness—vừa mang lại lợi ích thể chất tương tự vừa đưa người tập vào tương quan yêu thương với Thiên Chúa dựa trên chân lý. Vậy tại sao lại chọn yoga, khi rủi ro quá cao và lợi ích lại tương đối thấp?

Chuyển ngữ từ Should Catholics Practice Yoga?

* For the gruesome details, see Christopher Wallis, Tantra Illuminated: The Philosophy, History, and Practice of a Timeless Tradition (Audible Audiobook Edition, 2016), ch. 100, 12:47:08; James Mallinson, The Khecarividya of Adinatha: A Critical Edition and Annotated Translation of an Early Text of Hathayoga, (New York: Routledge, 2008), p. 186, note 129; and David White, The Alchemical Body: Siddha Traditions in Medieval India (Chicago: University of Chicago Press, 2012), pp. 236-237. (“Goraksha kills and skins the boy, scrubs his skin like a washerman to remove all its bodily impurities and hangs his skin on the roof to dry, like the hide of some skinned beast.”)